Belangrijke stap richting een landelijke OGGZ-monitor

De doelgroepen binnen de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ) behoren tot de meest kwetsbare mensen in onze samenleving. Ze leven vaak in schrijnende omstandigheden, hebben verward gedrag, zijn dakloos, vermijden hulp en leven in sociaal isolement. Deze groep is moeilijk in beeld te krijgen. Ze doen zelden mee aan vragenlijstonderzoek en komen niet voor in reguliere zorgregistraties. Daarom voerden twaalf GGD-regio’s een verkenning uit naar beschikbare  informatiebronnen. Op basis van 55 praktijkcasussen, ingebracht door onderzoekers en professionals van alle GGD’en, zijn vijf prioritaire OGGZ-groepen geselecteerd. De pilots combineren cijfers (kwantitatief) en verhalen (kwalitatief) en bouwen voort op eerdere ervaringen, zoals doelgroepgericht werken. De opbrengsten zijn een belangrijke stap naar een landelijke OGGZ-monitor die beleid en praktijk met elkaar verbindt.

De volgende OGGZ-doelgroepen zijn beter in beeld gebracht en van elke pilot is een factsheet geschreven.

Naast deze vijf factsheets is een inleidende factsheet geschreven die beschrijft wat de OGGZ is, welke doelgroepen onder de OGGZ vallen, en wat het belang is van het opzetten van een landelijke monitor. Daarnaast is een overzicht met geschikte landelijke databronnen met betrekking tot de OGGZ-doelgroep opgesteld.

Ook zijn er drie handleidingen opgesteld om de uitgevoerde pilots te kunnen herhalen door andere GGD-regio’s.


Doorontwikkeling van de landelijke OGGZ-monitor

We weten veel over afzonderlijke problemen, maar weinig over mensen met meerdere problemen tegelijk. Ook is niet duidelijk of trends in de algemene bevolking of zorg gelden voor de OGGZ-doelgroep. GGD-afdelingen hebben wel contact met deze mensen, maar er zijn nauwelijks gegevens om de omvang van de groep vast te stellen. Vooral in de Randstad is meer aandacht voor OGGZ-onderzoek. Maar ook in andere regio’s is OGGZ relevant, vaak op kleinere schaal maar met grote impact. Het probleem dat OGGZ-doelgroepen slecht in beeld zijn, is bekend in beleid en wetenschap.

Ze nemen nauwelijks deel aan reguliere gezondheidsmonitors. Ook zijn ze lastig te definiëren of af te bakenen.


Integrale Gezondheidsmonitor COVID-19

De coronapandemie had grote gevolgen voor de gezondheid van de bevolking, zowel lichamelijk als geestelijk. Sommige mensen liepen direct risico door besmetting. Anderen hadden vooral last van maatregelen of stress. Kwetsbare groepen zijn daarbij extra geraakt: mensen met lage inkomens of chronische aandoeningen bijvoorbeeld. Maar het is lastig om precies te weten wie deze kwetsbaren zijn, hoe het met hen gaat en wat ze nodig hebben. Voor de OGGZ-doelgroep geldt dit in het bijzonder. Juist in tijden van crisis is het gebrek aan inzicht ongewenst. De coronacrisis toonde dit pijnlijk aan. Daarom zijn er in de vijfjarige Integrale Gezondheidsmonitor COVID-19 (2021–2025, gesubsidieerd door ZonMw) ook middelen opgenomen om een landelijke OGGZ-monitor te ontwikkelen.


Toekomst van de landelijke OGGZ-monitor

Gemeenten en GGD’en zijn verantwoordelijk voor het in beeld brengen van gezondheidsproblemen. Dit geldt ook voor de problemen van kwetsbare groepen zoals de OGGZ-doelgroep. Een landelijke monitor biedt belangrijke inzichten. Daarmee kunnen mensen die tussen wal en schip vallen beter worden geholpen. De inzichten zijn van waarde voor landelijke en lokale politiek, voor beleidsmakers én voor professionals. De komende tijd wordt onderzocht hoe we de pilots kunnen doorontwikkelen tot een bruikbare landelijke monitor. Een monitor die aansluit bij de regionale praktijk én handvatten biedt voor beleid. De Directeuren Publieke Gezondheid (DPG’en) worden betrokken bij de verdere planvorming