In elke stad bestaan groepen met personen die gedurende meerdere dagen en meerdere uren op een publieke plek veel alcohol nuttigen, de zogenoemde straatdrinkers. Zij worden om verschillende redenen als overlastgevend aangemerkt. Het zijn personen die over het algemeen een gemarginaliseerd bestaan leiden en veel mentale en fysieke gezondheidsklachten hebben.
De afstand tot zorg is groot vanwege de chaotische leefstijl die vaak niet goed aansluit op reguliere hulpverlening. Door de jaren heen is er nagedacht over mogelijkheden om de overlast van deze doelgroep aan te
pakken en de leefsituatie te verbeteren. In eerste instantie waren maatregelen gericht op sanctioneren en abstinentie. In de jaren 80 van de vorige eeuw ontstonden harm reductie benaderingen vanuit de erkenning dat niet iedereen zijn verslaving onder controle kan of wil krijgen.
http://www.ggd.amsterdam.nl/ggd/publicaties/rapporten/
Wat wordt er in dit rapport besproken?
Dit rapport beoogt een overzicht te bieden van bestaande maatregelen en interventies op het gebied van overlastbeperking en zorg voor zware drinkers (chronisch alcoholisten) die in het penbaar alcohol nuttigen en vallen onder de doelgroep van de Openbare Geestelijke Gezondheidszorg (OGGZ). Door middel van literatuurstudie, gesprekken met professionals en personen uit de doelgroep, en werkbezoeken is informatie verzameld over bestaande programma’s. Hierbij is vooral aandacht besteed aan het doel, de methode, de organisatie, praktijkervaringen en effectiviteit. De meest recente ontwikkeling is de opkomst en vraag naar voorzieningen voor de doelgroep waar alcoholgebruik is toegestaan, zoals alcoholhostels en alcoholgebruiksruimten. In dit rapport wordt daarom veel aandacht besteed aan deze programma’s, welke zich richten op het verminderen van overlast, het reduceren of stabiliseren van het alcoholgebruik en het verbeteren van de leefsituatie van de doelgroep. Op basis van de gevonden resultaten is een onderverdeling gemaakt tussen: orde en handhaving, zorg en opvang en het perspectief van de doelgroep zelf.
Wat gebeurt er op het gebied van orde en handhaving?
De maatregelen op het gebied van orde en handhaving zijn achtereenvolgens: sanctioneren op basis van verstoring openbare orde, alcoholverboden, gebiedsverboden, extra taken politiemedewerkers en gedoogzones. De plaatselijke verordeningen zoals bij het alcoholverbod lijken effectief op het verlenen van gevoel van veiligheid voor het publiek en het (tijdelijk) uiteen drijven van de groep. Vaak verplaatst het probleem zich echter. Sanctioneren geeft een instrument om op te treden tegen overlast maar verbetert niets in de situatie van de straatdrinker. Een officiële gedoogzone zoals in Enschede is effectief in het verminderen van overlast en biedt een snelle, goedkope oplossing die ook bij de doelgroep goed aanslaat. De groep is hierbij goed in beeld, verbetering van de leefsituatie blijft echter zeer beperkt.
Wat gebeurt er op het gebied van de zorg?
Zorg en opvang voor de doelgroep bestaat uit: outreachende bemoeizorg, huisvesting voor (zwaar) alcoholverslaafden en alcoholgebruiksruimten. Outreachende bemoeizorg is essentieel om de groep in beeld te krijgen en te zorgen voor toeleiding naar zorg en opvang. In het leven op de straat heersen andere normen en waarden, daarom zijn inlevingsvermogen en tact eigenschappen die voor bemoeizorg noodzakelijk zijn. Huisvesting specifiek voor de doelgroep, zoals alcoholhostels, zijn bewezen effectief in het stabiliseren of reguleren van drankgebruik, het verbeteren van de algehele leefsituatie, het verminderen van overlast en besparing van kosten op het gebied van medische zorg en contacten met politie. Vooral woonvoorzieningen met 24 uurs begeleiding in combinatie met interventies zoals gecontroleerd drinken lijken succesvol. Nationaal en internationaal zijn er alcoholgebruiksruimten opgericht, een dagopvang voor straatdrinkers waar op een veilige en rustige plek alcohol gedronken kan worden. Ook deze voorzieningen hebben tot doel de schade van het alcoholgebruik voor de alcoholisten en de overlast voor hun omgeving te
beperken. Er is geen onderzoek verricht waarbij de ontwikkelingen van de deelnemers van deze voorziening met die van een controlegroep vergeleken zijn. Wel liet een Canadees onderzoek, vóór en na deelname aan een alcoholgebruiksruimte met gecontroleerde alcoholverstrekking, een daling zien van het alcoholgebruik en het aantal ziekenhuis- en politie contacten. Praktijkervaringen lijken erop te wijzen dat de overlast door straatdrinkers afneemt en de leefsituatie van de bezoekers verbetert.